Geen Woorden Maar Daden 

Het project “Geen Woorden maar Daden” wil laaggeletterdheid op de werkvloer in de spotlights zetten. Het project vindt plaats in estafettevorm: het stokje gaat, met opgedane kennis, gedurende een jaar, van het ene bedrijf naar het andere.

Mensontwikkelbedrijf Caparis is zeer ervaringsdeskundig als het gaat om laaggeletterdheid en heeft daarom als eerste het stokje aangenomen.

“Blijven ontwikkelen is net zo belangrijk als blijven bewegen”

Frans Westra is opleidingscoördinator bij Caparis. Al meer dan 17 jaar zet hij zich in voor mensontwikkeling binnen het bedrijf. Hij organiseert en regelt alle opleidingen binnen het werkbedrijf. Voor zowel laaggeletterden als management. Laaggeletterdheid komt binnen het bedrijf veel voor en Frans heeft hier in de loop der jaren veel ervaring en kennis over opgedaan. Ook heeft hij een samenwerking met het Friesland College tot stand gebracht wat een cursus basisvaardigheden heeft opgeleverd. Vol enthousiasme vertelt hij hier over:

Frans, hoe ben jij binnen Caparis in aanraking gekomen met laaggeletterdheid?

Toen ik nog werkzaam was binnen het HRM (Human Resource Management) verzorgde ik veel opleidingen voor de afdeling groenvoorziening. Op deze afdeling werd altijd veel scholing ingezet voor het moeten aanleren van specifieke vaardigheden die noodzakelijk zijn binnen het groen. Het viel toen op dat bepaalde medewerkers niet echt mee konden komen.

Ik heb vervolgens een bijeenkomst georganiseerd samen met het Friesland College. Daar werd de vraag gesteld: wat heb je nodig? Wat zou je willen? Daar kwamen antwoorden op die ik eigenlijk niet had verwacht: : een kaartje willen kunnen sturen, teksten willen kunnen lezen in een supermarkt, teksten leren lezen en schrijven voor Marktplaats, omgaan met Internet.

Ik had wel het vermoeden dat laaggeletterdheid binnen onze organisatie speelde. Het landelijke percentage laaggeletterdheid ligt al heel hoog, maar binnen SW bedrijven nog veel hoger. Ik wist alleen niet dat het zo’n grote impact had op de medewerkers toen ik me er voor het eerst mee bezig ging houden.

Schaamte en schroom

Er is vaak veel schroom wanneer het gaat om aangeven dat je niet kunt lezen of schrijven. Bovendien hebben mensen die niet goed kunnen lezen en schrijven hun verbale vaardigheden vaak des te beter op orde. Daardoor merk je het vaak niet dat er een probleem met lezen en schrijven speelt. Ze zijn meester geworden in het camoufleren en compenseren.

Hoe heb je deze mensen aan het leren gekregen?

Omdat ik antwoorden wilde op de vraag hoe ik deze mensen aan het leren kon krijgen, ben ik me gaan ontwikkelen in opleidingskunde. Het bleek heel belangrijk te zijn om aan te sluiten bij de leerstijl van mensen. De een leert proefondervindelijk, door gewoon te doen, een ander door dingen voor te bereiden en soms willen mensen van te voren graag cijfers weten. Daar moet je bij aan zien te sluiten. Mensen ontwikkelen is maatwerk: we doen dat met gedichtjes, tekeningen, thema’s, en zogenaamde “elfjes” (gedichten in 11 woorden). “Ontwikkelen is aansluiten bij stijl, behoefte en belevingswereld”

We werken nu al bijna 12 jaar samen met gespecialiseerde docenten van het Friesland College en is er een op maat gemaakte digitale opleiding voor laaggeletterden binnen Caparis ontwikkeld. Deze opleiding heeft als basis gediend voor de opleiding Basisvaardigheden welke ook binnen het Taalhuis van de bibliotheek wordt gebruikt.

Om deze mensen te kunnen bereiken is er vertrouwen nodig. Vertrouwen win je door echt te zijn. Binnen Caparis kun je niet faken. Dat hebben de werknemers zo maar door. Je moet je goede bedoelingen laten zien. Aandacht schenken aan mensen en verbinding met ze maken, daarmee win je vertrouwen. We testen mensen ook niet wanneer ze hier binnenkomen. Eerst vertrouwen geven en vanaf daar verder.

Onze werkleiders zijn voortdurend bezig met de ontwikkeling van hun medewerkers. Zij hebben een belangrijke signalerende functie. Wanneer zij vermoeden dat er een behoefte is qua opleiding bij een medewerker gaat de werkleider met de medewerker mee naar het intakegesprek bij het Friesland collega in een ondersteunende rol. De driehoek medewerker-docent-werkleider is een heel belangrijke.

Wat is het effect van de aanpak op de werkvloer?

Medewerkers die zich ontwikkelen, die inzichten opdoen in hun vaardigheden en talenten worden vaak vrolijker, krijgen meer zelfvertrouwen en drukken zich op alle fronten vaak beter uit. Dat veel deelnemers van de cursus basisvaardigheden vaak al in de ruimte zitten voordat docent Anneke (Visser) er zit, dat vind ik veelzeggend. Onlangs was er een deelnemer die normaal gesproken heel rustig in de les zat en nu ineens voor de groep een workshop Salsa les stond te geven, zo was zijn zelfvertrouwen gegroeid. Dat is echt genieten!

De effecten van een doorbraak, van het kunnen lezen en schrijven zijn indrukwekkend. We zien veel meer zelfvertrouwen bij de medewerkers die zich hierin ontwikkelen.  Ze hebben meer respect voor zichzelf en durven meer. Groeien is ook gewoon voor iedereen fijn! Wanneer het eenmaal lukt, wil je meer! Vaak hebben deze mensen een negatieve beleving opgedaan binnen het (nog steeds starre) schoolsysteem. Daardoor zijn er veel mogelijkheden en talenten niet aangeboord. De interesse voor leren, en voor expressie zoals muziek, komt vaak dan later los. Het is prachtig om dit te zien gebeuren. Er is nu binnen Caparis een laaggeletterd echtpaar dat naast elkaar zit te leren. Ze helpen elkaar, vullen elkaar aan. Het ontroert me bijna wanneer ik dat zie.

Wat zijn jouw tips & tricks om laaggeletterdheid op de werkvloer aan te pakken?

Stel een opleidingsbudget op

Stel op basis van je draagkracht als onderneming een opleidingsbudget op per werknemer in het kader van ontwikkelen en stel daarbij de eis dat het budget op moet. Ontwikkelen kan op vele manieren. Kan het niet in de hoogte, dan in de breedte. Vraag je werknemer wat deze leuk vindt om te leren, om te doen. Misschien is dat eerst iets in de hobbysfeer, zoals gamen, maar uiteindelijk eindigt het vaak op de werkvloer. Door je werknemer vragen te stellen open je het gesprek, maak je verbinding, bouw je vertrouwen op. Zorg er voor dat je werknemer niet stilstaat, zet deze in beweging, niet alleen fysiek maar ook mentaal. Probeer er achter te komen waar de trigger zit en doe inzichten op over het maximaal bereik. Wat kan iemand behappen?

 De kracht van herhaling is hierbij ook van toepassing. Organiseer een vervolg. Monitor de werknemer. Het houdt niet na 1 keer op. Blijven ontwikkelen is net zo belangrijk als blijven bewegen! En dat past helemaal binnen onze filosofie van het ontwikkelen van mensen. En ontwikkeling hoeft dus niet altijd hoger. Wanneer de max is bereikt, ga dan ontwikkelen in de breedte.

Waar moet iemand over 2 jaar staan?

Bedenk als werkgever wat de ontwikkeling van je werknemer voor je bedrijf betekent. Waar moet deze over 2 jaar staan? Dit kan je meten met de driehoek manager-werknemer-docent. De manager (bij ons de werkleider) blijft verantwoordelijk. De medewerker zit in een soort van voetbalteam. Wat voor speltype ga je spelen? Hoe hoog kan je met het team in de competitie komen? Hoe investeer je in elkaar? Je hebt als werkleider een team op je werkvloer waar je zo ver mogelijk mee moet zien te komen.

Pas je communicatie aan

Binnen Caparis zijn we al geruime tijd bezig om alle communicatie naar buiten toe toegankelijker te maken. Zo vragen we een deelnemer wel eens om een brief te lezen voordat deze de deur uit gaat, om te checken of het taalgebruik voldoende aansluit. Deze brieven zijn anders van vorm en inhoud.

Wanneer ik voor een bepaalde opleiding een brief de deur uit moet doen, heb ik daar een apart format voor. Vaak gebruik ik er ook een plaatje bij. Omdat dit nu eenmaal meer aanspreekt. Daarnaast gebruiken we in de brief vragen die iets oproepen bij de mensen, zodat de aandacht meteen wordt vastgehouden.

Mijn tip aan andere bedrijven is dan ook om in de communicatie naar buiten toe rekening te houden met laaggeletterden. Laat je brieven scannen, lezen door deze medewerkers. Voor een instantie als een gemeente, zou ik dit ook een goed idee vinden.

Ambassadeurschap

De Smallingerlandse Uitdaging heeft Caparis benaderd met de vraag of jullie vanwege jullie brede ervaring met laaggeletterdheid ambassadeur willen zijn. Daarom hebben jullie als eerste het stokje overhandigd gekregen. Wat vind je eigenlijk van dit initiatief?

Wat ik mooi vind aan het Geen Woorden maar Daden project is dat het niet stopt bij een enkele actie, maar dat het onderwerp laaggeletterdheid, dat zo belangrijk is, een jaar lang in de aandacht staat, en dat er verbinding gaat komen over de aanpak tussen verschillende bedrijven.

Wanneer andere bedrijven meer willen weten van jullie aanpak, wat kunnen ze dan het beste doen?

“Graag even bellen en vragen naar Frans Westra. We informeren graag en denken mee!”

 

Tekst: Nynke Dijk van Haai Coaching